قسمت دوم - تحدید مسئولیت مالکین کشتی

از قانون دریایی

حدود مسئولیت
1 - مالک کشتی دریاپیما می‌تواند در مورد مطالبات ناشی از هر یک از حوادث مذکور در ذیل، مسئولیت خود را به میزان مقرر در ماده 77 این‌ قانون محدود کند. مگر آنکه حوادثی که موجب ایجاد چنین خساراتی شده بر اثر تقصیر مالک کشتی به وجود آمده باشد.
‌الف - تلفات جانی یا صدمات بدنی به‌هر شخصی که برای سفر در کشتی سوار شده است و نیز از بین رفتن و خسارات وارده به اموالی که در کشتی ‌حمل می‌شود.
ب - تلفات جانی یا صدمات بدنی وارده به‌هر شخص دیگر (‌خواه در خشکی و خواه در آب) و همچنین فقدان یا خسارت وارده به ‌هرگونه مال دیگر یا تضییع هرگونه حقی که در نتیجه عمل یا خطا یا غفلت اشخاصی که در کشتی یا خارج آن هستند و مالک کشتی مسئول عمل یا خطا یا غفلت ‌چنین اشخاصی است به وجود آید مشروط بر آنکه عمل یا خطا یا غفلت اشخاص اخیر مربوط به عملیات ناشی از دریانوردی و یا اداره امور کشتی یا‌ بارگیری یا حمل و یا تخلیه بار و سوار کردن و حمل و پیاده کردن مسافرین باشد.
2 -«‌خسارت بدنی» عبارت است از خسارت ناشی از تلفات جانی و صدمات بدنی وارده به اشخاص و «خسارت مالی» عبارت است از هر یک از‌خسارات دیگری که در بند (1) این ماده ذکر شده است.
3 - در موارد مصرح در بند 1 این ماده حق تحدید مسئولیت برای مالک کشتی محفوظ است ولو آنکه مسئولیت وی ناشی از مالکیت کشتی یا‌تصرف یا حفاظت یا نظارت بر آن باشد. بدون این که اثبات خطای او یا اشخاصی که مسئولیت آنان را عهده‌دار است لازم باشد.
4 - مقررات این ماده شامل موارد ذیل نیست:
‌الف - مطالبات مربوط به نجات کشتی و خسارات مشترک دریایی.
ب - مطالبات فرمانده یا کارکنان کشتی و یا هر یک از نمایندگان مالک کشتی که در کشتی باشند و یا ماموران مجاز مالک کشتی که وظایف آنها ‌مربوط به کشتی است و همچنین مطالبات وراث یا نمایندگان یا اشخاصی که تحت تکفل آنها هستند مشروط به این که به موجب قانونی که ناظر به‌قرار‌داد استخدامی آنها با مالک کشتی است مالک کشتی مجاز نباشد مسئولیت خود را نسبت به این قبیل دعاوی محدود نماید و یا به موجب قانون مذکور‌ فقط بتواند مسئولیت خود را تا میزانی بیش از آنچه در ماده 77 این فصل مقرر شده است محدود سازد.
5 - هرگاه مالک کشتی محق باشد علیه مدعی نسبت به‌ همان حادثه اقامه دعوی نماید دعاوی هر یک از طرفین به طور تهاتر حل و فصل خواهد ‌شد و مقررات این فصل فقط نسبت به مازاد احتمالی قابل اجرا خواهد بود.
6 - قانون دادگاه مرجع رسیدگی معین خواهد کرد چه کسی باید ثابت کند که علت حادثه موجد ادعا بر اثر فعل یا تقصیر مالک کشتی بوده یا نبوده ‌است.
7 - استناد به تحدید مسئولیت دلیل قبول اصل مسئولیت نیست.

حساب مخصوص
1 - تحدید مسئولیت مقرر در ماده 77 این فصل شامل مجموع مطالبات مربوط به خسارات بدنی و مالی ناشی از یک حادثه بدون توجه به‌مطالبات ناشی از حادثه دیگر خواهد بود. اعم از این که مطالبات اخیر قبلاً به وجود آمده و یا بعداً ایجاد گردد.
2 - چنانچه مجموع خسارات ناشی از یک حادثه معین از حدود مسئولیت مقرر در ماده 77 تجاوز نماید تمام وجوهی که به علت تحدید ‌مسئولیت باید پرداخت گردد حساب مخصوصی را تشکیل خواهد داد.
3 - وجوهی که بدین ترتیب در حساب مخصوص منظور می‌شود فقط برای پرداخت مطالباتی است که در برابر آن مطالبات می‌توان به تحدید ‌مسئولیت استناد کرد.
4 - بعد از تشکیل حساب مخصوص در صورتی که عملاً بتوان از وجوه این حساب استفاده نمود هیچیک از طلبکارانی که از این حساب حق ‌استفاده دارد نمی‌تواند نسبت به سایر داراییهای مالک کشتی برای وصول همان طلب اقامه دعوی نماید.

میزان مسئولیت

1 (اصلاحی 1367/03/25)- مالک کشتی می‌ تواند میزان مسئولیت خود را به شرح مذکور در ماده 75 به مبالغ زیر محدود نماید:
- در صورتی که سانحه فقط منجر به خسارات مالی ‌گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفیت کشتی 81000 ریال
- در صورتی که سانحه فقط منجر به خسارات بدنی ‌شود جمعاً برحسب هر تن ظرفیت کشتی 150000 ریال
- در صورتی که سانحه فقط منجر به خسارات بدنی و مالی ‌گردد جمعاً برحسب هر تن ظرفیت کشتی 250000 ریال
که از این مبلغ 169/000 ریال برحسب هر تن ظرفیت کشتی منحصراً برای پرداخت خسارات بدنی و مبلغ 81/000 ریال بقیه برحسب هر تن ظرفیت ‌کشتی برای پرداخت خسارات مالی تخصیص مییابد.

2 - در هر قسمت از حساب مخصوص تقسیم وجوه بین طلبکاران باید به نسبت طلب مسلم آنها صورت گیرد.

3 - اگر مالک کشتی قبل از تقسیم وجوه حساب مخصوص تمام یا قسمتی از بدهی‌های مذکور در بند یک ماده 75 را پرداخت نموده باشد نسبت‌به حساب مذکور قائم مقام قانونی طلبکار خواهد بود ولی حقوق مالک در این مورد محدود به میزانی است که طلبکار می‌توانسته بر طبق قوانین‌کشوری که حساب مخصوص در آن ایجاد شده از او مطالبه نماید.

4 - هنگامی‌که مالک کشتی ملزم به پرداخت تمام یا قسمتی از بدهی‌های مندرج در بند یک ماده 75 این قانون شود دادگاه می‌تواند دستور دهد وجوه کافی به طور موقت کنار گذارده شود تا مالک کشتی بتواند بعداً حقوق خود را از محل حساب مخصوص به نحو مذکور در بند بالا استیفاء نماید.

5 - به منظور تعیین حدود مسئولیت مالک کشتی طبق مقررات این ماده‌هر کشتی که ظرفیت آن کمتر از 300 تن باشد در حکم 300 تن خواهد‌ بود.

6 - به منظور اجرای مقررات این فصل ظرفیت کشتی به شرح ذیل محاسبه می‌شود:
‌در مورد کشتیهای بخاری یا موتوری ظرفیت خالص به اضافه مقدار حجمی که از ظرفیت غیر خالص برای تعیین ظرفیت خالص بابت ماشین یا‌ موتورخانه کسر می‌شود.
‌در مورد سایر کشتی‌ها ظرفیت خالص.

تشکیل و تقسیم وجوه حساب مخصوص
‌مقررات مربوط به تشکیل و تقسیم وجوه (‌حساب مخصوص) به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که بر طبق ماده 193 این قانون تنظیم و تصویب خواهد ‌شد.

اخذ تضمین یا تامین
1 - در کلیه مواردی که مالک مجاز است به موجب این قانون مسئولیت خود را محدود کند و هنگامی‌که کشتی یا هر کشتی و یا هر مال دیگر ‌متعلق به مالک در قلمرو ایران توقیف شده است و یا برای احتراز از توقیف، تضمین یا تامین دیگر داده شده است دادگاه یا هر مرجع صلاحیتدار دیگر‌می‌تواند بر رفع توقیف از کشتی یا از مال دیگر و یا به فک تامین دستور لازم را صادر نماید. مشروط بر این که مالک تضمین یا تامین دیگری معادل با‌ میزان کامل مسئولیت خود به نحوی که این قانون مقرر می‌دارد داده باشد و در این مورد تضمین و تامین باید طوری باشد که عملاً قابل استفاده بوده و‌ تکافوی حقوق مدعی را بنماید.
2 - در صورتی که مطابق شرایط مذکور در بند یک این ماده تضمین یا تامین کافی در محلهای ذیل داده شده باشد دادگاه یا مقام صالح دیگر به‌فک ‌توقیف از کشتی یا رفع تضمین و یا تامین رای می‌دهد.
‌الف - در بندری که حادثه موجد طلب به وقوع پیوسته است.
ب - در نخستین بندر توقف پس از حادثه اگر حادثه در بندر روی نداده است.
ج - در بندر مقصد یا تخلیه بر حسب آنکه خسارت بدنی یا مربوط به‌کالا باشد.
3 - در صورتی که میزان تضمین یا تامین به حد میزان مسئولیت مقرر در این قانون نباشد، احکام بند یک و دو در صورتی جاری خواهد شد که‌ تضمین یا تامین کافی برای بقیه آن داده شود.
4 - هنگامی‌که مالک مطابق مقررات این قانون به میزان مبلغی که معادل مسئولیت کامل او است تضمین یا تامینی دیگر داده است کلیه مطالبات ‌ناشی از یک حادثه که مالک مسئولیت خود را نسبت به آن محدود نموده است از محل این تضمین یا تامین تادیه خواهد شد.

مسئولیت کشتی - مدیر عامل - تجهیزکننده
1 - مسئولیت مالک کشتی در این فصل شامل مسئولیت کشتی نیز می‌باشد.
2 - با رعایت مفاد بند 3 این ماده مقررات این فصل به‌همان کیفیت که شامل مالک کشتی می‌گردد شامل مستاجر- مدیر عامل و تجهیزکننده - ‌فرمانده و کارکنان کشتی و همچنین ماموران مجاز آنها در طی خدمت می‌گردد. مشروط بر این که حدود مسئولیت مالک کشتی و کلیه اشخاصی مذکور ‌در بالا در مورد خسارت مالی و بدنی ناشی از یک حادثه مشخص دریایی از مبلغی که بر طبق ماده 77 تعیین شده است تجاوز ننماید.
3 - چنانچه علیه فرمانده یا کارکنان کشتی اقامه دعوی شود این اشخاص می‌توانند به محدودیت مسئولیت خود استناد نمایند ولو این که حادثه موجد ادعای خسارت، ناشی از فعل یا قصور شخصی آنها باشد. با این وصف اگر فرمانده یا هر یک از کارکنان مالک تمام یا قسمتی از کشتی یا مستاجر ‌یا مدیر عامل و یا تجهیزکننده نیز باشد استناد به مقررات این ماده فقط در صورتی جایز خواهد بود که چنین شخصی به عنوان فرمانده یا یکی از کارکنان،‌ مسبب فعل یا قصور موجد مسئولیت بوده باشد.